น้ำชุบเมืองหลางเก้าอย่าง หรือ น้ำชุบเก้าอย่าง

เมื่อวันที่ 29 สิงหาคม 2566 ที่ผ่านมา ทางกรมส่งเสริมวัฒนธรรม ได้ประกาศผลการคัดเลือกกิจกรรม ” 1 จังหวัด 1 เมนู เชิดชูอาหารถิ่น” ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2566 ภายใต้โครงการส่งเสริมและพัฒนายกระดับอาหารถิ่น สู่มรดกทางวัฒนธรรมและอัตลักษณ์ความเป็นไทย (Thailand Best Local Food) “รสชาติ…ที่หายไป The Lost Taste” ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2566

โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประวัติศาสตร์ของอาหารไทย อาหารท้องถิ่น ที่มีความสัมพันธ์กับวิถีชีวิตคนไทย รวมถึงการรวบรวมและเผยแพร่ข้อมูลสารสนเทศ รวมทั้งเสนอสาระความรู้เกี่ยวกับอาหารไทยและอาหารท้องถิ่น ต่อยอดสมุนไพรไทย สรรพคุณทางเลือกและส่งต่อเป็นภูมิปัญญาที่มีการสืบทอดรุ่นสู่รุ่น เป็นการส่งเสริมศักยภาพของเครีอข่ายวัฒนธรรมในการบริหารจัดการงานวัฒนธรรบนพื้นฐานมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมท้องถิ่น นั้น

กรมส่งเสริมวัฒนธรรม ได้พิจารณาคัดเลือกกิจกรรม “1 จังหวัด 1 เมนู เชิดชูอาหารถิ่น” โดยมีรายการอาหารที่ได้รับการคัดเลือกเป็น “1 จังหวัด 1 เมนู เชิดชูอาหารถิ่น” ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2566 จำนวน 77 เมนู ในส่วนของจังหวัดภูเก็ต เป็นเมนู น้ำชุบเมืองหลางเก้าอย่าง หรือ น้ำชุบเก้าอย่าง

สำหรับ น้ำชุบ หรือ น้ำพริก เป็นอาหารคาวอย่างหนึ่งของคนใต้ มีกะปิเป็นวัตถุดิบหลัก และวัตถุดิบอื่น ๆ ที่สามารถหาได้ตามพื้นบ้าน มีขั้นตอนการทำไม่ยุ่งยาก ใช้เวลาน้อย ซึ่งแต่ละพื้นที่ก็จะมีส่วนผสมของวัตถุดิบ และขั้นตอนการทำที่แตกต่างกันออกไป

ในส่วน น้ำชุบเก้าอย่าง เป็นน้ำชุบพื้นบ้านของคนภูเก็ต โดยเฉพาะในอำเภอถลาง สามารถเลือกทำรับประทานได้ตามความชอบ แต่สำหรับในพิธีกรรม น้ำชุบทั้งเก้าอย่าง เป็นสำรับอาหารที่จะขาดไปเสียไม่ได้ เช่น พิธีไหว้ตายายผีหลาง (ถลาง)

ประเพณีไหว้ตายายผีหลาง เป็นประเพณีเก่าแก่ของคนอำเภอถลางที่สืบทอดกันมาเป็นเวลานาน เพื่อเป็นการแสดงความกตัญญูกตเวทีและความสำนึกในบุญคุณของบรรพบุรุษ รวมทั้งยังเป็นการพบปะระหว่างเครือญาติ

แต่เดิมนั้นจัดกันที่บริเวณบ้านเจ้าเมืองถลาง หรือบ้านลูกหลานเจ้าเมืองถลาง เช่นบ้านลิพอน บ้านดอน บ้านสาคู บ้านเหรียง ซึ่งเป็นพื้นที่ที่ตั้งอยู่ใน อำเภอถลาง จังหวัดภูเก็ต พิธีกรรมจะเริ่มขึ้นหลังจากดวงอาทิตย์เริ่มจะลับขอบฟ้า จนถึงรุ่งเช้า ของวันอังคาร วันพฤหัสบดี หรือวันเสาร์ ในช่วงเดือน 4 หรือเดือน 6  ข้างขึ้น ตามปฏิทินจันทรคติ

ในปัจจุบัน ลูกหลานชาวถลาง ได้ประกอบพิธีนี้ขึ้นที่วัดม่วงโกมารภัจจ์ ในวันที่ 12 มีนาคม ของทุกปี เพื่อรำลึกถึงบรรพบุรุษ และรำลึกถึงท้าวเทพกระษัตรี (คุณหญิงจัน) ท้าวศรีสุนทร (คุณมุก) ที่ร่วมกันสู้ในศึกสงครามเก้าทัพจนชนะพม่า ในวันที่ วันที่ 13 มีนาคม พ.ศ.2328 ซึ่งชาวถลาง ถือกันว่าวันนี้เป็น “วันถลางชนะศึก”

สำหรับน้ำชุบเมืองหลางเก้าอย่าง หรือ น้ำชุบเก้าอย่าง ประกอบด้วย 01 น้ำชุบหยำ 02 น้ำชุบเยาะ (ยอก) 03 น้ำชุบหวาน 04 น้ำชุบหมก 05 น้ำชุบไคร (น้ำพริกตระไคร์) 06 น้ำชุบคั่ว (น้ำพริกผัก) 07 น้ำชุบเซี๊ยะ (เสียก) 08 น้ำชุบเมือง และ09 น้ำชุบเคย (หรือน้ำพริกกระปิ)

ขอบคุณภาพ และ ข้อมูลบางส่วนจาก พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติถลาง สำนักศิลปากรที่ 12 นครศรีธรรมราช